Dịp cuối năm là lúc con cháu hướng về tổ tiên, các vị thần linh cầu mong sự bình an, tỏ lòng hiếu thuận.
Vào cuối năm, nhiều gia đình thường dọn dẹp bàn thờ, bốc bát hương ban thờ thổ công và gia tiên đón thánh thần và các vị tổ tiên về ăn Tết.
1. Thủ tục bốc bát hương bàn thờ cuối năm
Dịp cuối năm là lúc con cháu hướng về tổ tiên, các vị thần linh cầu mong sự bình an, tỏ lòng hiếu thuận. Vào cuối năm, nhiều gia đình thường có nhu cầu bốc lại bát hương, dọn dẹp bàn thờ gia tiên đón Tết, dọn dẹp bàn thờ thổ công. Tham khảo thêm những phong tục Tết Nguyên Đán Việt Nam độc đáo nhé!
Lý do của việc thay đổi này là do trong nhà đang có nhiều bát hương cần gộp lại, hoặc có ít quá (một bát chung) cần tách ra, hay thay đổi bát hương cho đồng bộ. Ngoài ra có những quan niệm cho rằng, người sao âm vậy, chúng ta dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ để đón Tết thì chúng ta cũng cần phải dọn dẹp ban thờ để sạch sẽ gọn gàng, thơm hương nhanh.
Các gia đình có thể bốc bát hương ở ban thờ thổ gia tiên và bàn thờ thổ công, các công việc như tỉa chân nhang hóa chân nhang, lay dọn bàn thờ bằng rượu và nước gừng, đốt rơm nếp để lấy tro thay tro cũ trong bát là để bàn thờ là mong muốn bàn thờ sạch sẽ thơm tho, trước là tỏ lòng tôn trọng hiếu kính, sau là mời các vị thánh thần và ông bà tổ tiên về ăn Tết với gia đình.
2. Người bốc bát hương
Việc bốc bát hương thường phải nhờ thầy, đó là thầy chùa (sư) hoặc pháp sư (người tu tại gia). Khi bốc bát hương các Thầy chú nguyện, thỉnh thần linh, vong linh về an nhập. Thực chất đây là việc cung cấp cho các vật thờ cúng một nguồn năng lượng ban đầu và sau này trong quá trình thờ cúng, năng lượng đó ngày một tăng trưởng khiến cho độ linh thiêng ngày càng cao. Đây cũng tương tự như việc Khai quang, Điểm nhãn cho tượng mỗi khi đúc xong, việc này có tác dụng làm tăng linh khí của pho tượng và bát nhang trước khi thờ cúng, nhằm không cho các vong linh hỗn tạp tá vào.
Theo dân gian chỉ sau khi hoàn thành công đoạn này thì việc mới biến một vật từ vô tri trở nên linh thiêng, bát nhang mới có các vị Thổ công, Thần linh, Gia tiên theo chứng minh cho thân chủ khi vái cúng và tạo được linh khí để có thể giúp đỡ, độ trì cho gia chủ.
Nhưng cũng có nơi quan niệm rằng bất cứ ai cũng có thể bốc bát hương được miễn là thành tâm, không tạp niệm và cơ thể sạch sẽ. Cũng có người quan niệm rằng, gia chủ đích thân bốc bát hương là tốt nhất.
3. Quy trình bốc bát hương
Bát hương vốn là vật vô tri (bằng sứ hay bằng đồng) chỉ sau khi thực hiện các thủ tục bốc bát hương thì bát hương đó mới có tác dụng làn vật cắm nhang khi thờ cúng. Nếu bát hương không được bốc đúng cách cũng giống như nhà không chủ. Khi đó Thần, Phật, Tổ tiên giáng lâm độ trì thì ma quỷ cũng chen chân theo để quấy phá gia chủ.
- Khi mua bát hương cần chọn loại không có chữ Hán viết ở thành.
- Đầu tiên khi mua một bát hương về thì phải rửa qua nước muối rượu gừng có pha chút nước hoa hay thả vào mấy cánh hoa hồng cho thơm để làm sạch những phần hữu hình rồi phơ cho khô hay đem xông trầm hương. Nước đã dùng đổ ra trước sân hay vẩy chung quanh nhà, không đổ xuống cống.
- Sau đó lót ở đáy bát nhang một mảnh giấy trang kim vàng (vừa để lót, vừa phòng các đồ yểm trong bát không bị cháy theo khi bát nhang “hoá”).
- Sau đó đổ tro đốt bằng rơm nếp (hay trấu) mà ngày nay thườngng có bán tại các hàng mã vào cho đầy, người miền Nam thường dùng cát trắng sạch thay cho tro như người Bắc, nhưng bát nhanh dùng cát thì sẽ nặng hơn. Người Bắc quan niệm rằng dùng trấu rất tốt bởi trấu bọc gạo là hạt ngọc của Trời, thanh sạch, cao quý.
- Nhiều người còn dán ra ngoài bát nhang ở chính diện, nơi in hình mặt trời có 2 con rồng chầu vào một mảnh giấy đỏ có viết chữ bằng mực Tàu tên của bát nhang.
- Sau cùng là đọc Kinh hay Chú để an vị Bát nhang. Khi làm phép lần đầu, người bốc bát hương cắm cây chữ Thọ bằng đồng để thắp hương vòng; cắm 9 hay 3 cây nhang tùy bát của Phật hay các tầng khác. Lúc an vị cần đặt bát hương ngay ngắn sao cho mặt nguyệt (lưỡng nghi) nằm trên trục vuông góc với bàn thờ và theo hướng bàn thờ và Bát nhang chính ở vị trí giữa (so với 2 cạnh bên bàn thờ).
Chỉ khi hoàn thành các công đoạn này thì bát hương mới chính thức được đưa vào sử dụng làm vật thờ cúng và mới có đủ linh lực.
4. Một số chú ý khi bốc bát hương
Sau khi bốc bát hương xong phải đặt trên bàn thờ được dọn sạch sẽ, gọn gàng. Gia chủ nên tham khảo thêm cách bày trí bàn thờ theo phong thủy. Chú ý là những đồ bày trên bàn thờ, dùng cho thờ cúng, chứ không phải bày cho đẹp, mua đủ thứ đồ nhựa nhiều màu sắc về là không tốt. Có thể bày tiền vàng mã, tiền xu, chứ không bày tiền thật. Bởi vì khi đặt tiền thật trên mâm lễ, trên ban thờ... thì thần linh, gia tiên rất khó về, nên những nguyện cầu nhỏ của mình khó được đáp ứng.
Vào ngày Tết ông Táo, có thể bày thêm bánh kẹo, đồ mã. Vào ngày 30 Tết đến mùng 5, dán Táo quân phù để mời Táo quân quay lại.
